हिन्दू क्यालेन्डर अनुसार, तुलसी विवाह प्रत्येक वर्ष कार्तिक महिनाको शुक्ल पक्षको एकादशीमा आयोजित गरिन्छ, जसलाई देवतानी, देवोत्थान र देवप्रबोधिनी भनिन्छ। हिन्दू धर्म अनुसार ब्रह्माण्डका पालनकर्ता श्रीहरि भगवान विष्णु देउथनी एकादशीमा चार महिना लामो योग निद्राबाट ब्युँझिन्छन् । यस दिन भगवान विष्णु उठेपछि तुलसी विवाह गरिन्छ । भगवान विष्णुको शालिग्राम रुपसँगै तुलसीविवाह पूर्ण विधिपूर्वक गरिन्छ । धार्मिक मान्यता अनुसार देवउथनी एकादशीमा तुलसीसँग विवाह गर्नु निकै शुभ र शुभ मानिन्छ । देउथनी एकादशीका दिन ब्रह्माण्डका पालनकर्ता भगवान विष्णुको शालिग्राम स्वरूप तुलसीजीसँग विवाह गर्नाले सबै प्रकारका संकटबाट मुक्ति मिल्छ र भगवान विष्णुको आशीर्वाद प्राप्त हुन्छ ।
तुलसी विवाह क्यालेन्डर अनुसार कार्तिक महिनाको शुक्ल पक्षको एकादशी तिथिमा गरिने भए पनि देशका कतिपय स्थानमा कार्तिक शुक्ल पक्षको द्वादशी तिथिमा पनि तुलसी–शालिग्राम विवाह गरिन्छ । देउथनी एकादशीमा चार महिना योग निद्रामा रहनुभएका विष्णुलाई शंख बजाएर र मंगलगीत गाएर जागृत हुन्छ । देउथनी एकादशीमा तुलसी विवाहको शुभ मुहूर्त, पूजा विधि र मन्त्र सहितको सम्पूर्ण जानकारी जानौं ।
तुलसी विवाह शुभ साईत
कात्तिक २७ को तुलसी विवाहको शुभ समय प्रदोष कालमा साँझ ५:४५ बजे देखि ८:५ बजे सम्म हुनेछ।
तुलसी विवाहको महत्व
धार्मिक मान्यता अनुसार देवउथनी एकादशीमा भगवान शालिग्रामसँग तुलसी विवाहको विशेष महत्व रहेको छ । योगनिद्राको चार महिनापछि भगवान ब्युँझँदा त्यस दिन सबै देवी-देवताहरू भेला भएर भगवान विष्णुको पूजा गर्छन्। जब भगवान विष्णु ब्यूँझनुहुन्छ, चार महिनादेखि रोकिएका सबै शुभ कार्यहरू पुनः सुरु हुन्छन्। यस दिन भगवान शालिग्रामसँग तुलसी विवाह गरिन्छ। यसो गर्नाले दाम्पत्य जीवनमा बाधाहरू हट्छ र विवाहमा बाधा उत्पन्न गर्ने व्यक्तिहरू पनि अलग हुन्छन्। शास्त्रका अनुसार तुलसी-शालिग्रामसँग विवाह गर्दा कन्यादान बराबरको पुण्य प्राप्त हुन्छ। कसैको वैवाहिक जीवनमा विभिन्न किसिमका बाधा परेमा वा बारम्बार बिवाह टुटेको भए यस दिन तुलसी विवाहको आयोजना गर्नु शुभ मानिन्छ ।
शालिग्राम-तुलसी विवाह पूजा विधि
कार्तिक महिनाको देवतानी एकादशीका दिन भगवान विष्णु र विष्णुप्रिया तुलसीको रुपमा शालिग्रामको विवाह गरिन्छ । यस दिन महिलाहरूले तुलसीको रूखबाट सुन्दर मण्डपमुनि शालिग्रामको परिक्रमा गर्ने चलन छ। विवाहमा धेरै गीत, भजन र तुलसी नमाष्टक सहित विष्णुसहस्त्रनाम पठाउने चलन छ। निद्राबाट उठेपछि भगवान विष्णुले सबैभन्दा पहिले तुलसीको पुकार सुन्ने भएकाले यस दिन तुलसीको पूजा गरी मनोकामना माग्ने धार्मिक विश्वास छ । त्यसैले तुलसी विवाहलाई देव जागरणको पवित्र क्षणलाई स्वागत गर्ने कार्यक्रम मानिन्छ। शास्त्रका अनुसार तुलसी-शालिग्रामसँग विवाह गर्दा पुण्य प्राप्त हुन्छ र दाम्पत्य जीवनमा प्रेम कायम रहन्छ।
तुलसी मन्त्र
देवी त्वम् निमृता पूर्वमर्चितसि मुनिश्वरैः। नमो नमस्ते तुलसी पापा हर हरि प्रिया।
ओम सुभद्राय नमः, मतस्तुलसी गोविन्द हृदयानन्द कारिणी, नारायणस्य पूजार्थं चिनोमी त्वां नमोस्तुते।
सबै सौभाग्य प्रदान गर्ने महाप्रसादकी माताले दैनिक आधा रोग निको पार्नुहुन्छ, तुलसीले नमस्ते।
ओम श्री तुलस्यायी विद्महे।
विष्णु प्रियायी धिमही।
तन्नो वृन्द प्रचोदयात।
